Συνέντευξη με τον Πάνο Ανέστη

Τον Πάνο Ανέστη τον συνάντησα πρώτη φορά πριν 1 χρόνο στο προπτυχιακό μάθημα «Επιστημονική Επανάσταση», σε εκείνη την διάλεξη μας είχαν ενημερώσει ότι θα δούμε ένα ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ, το «Γαλιλαίος: Η Μάχη στην Αυγή της Σύγχρονης Επιστήμης», όσοι/ες είχαμε την τύχη να είμαστε εκεί, μας άφησε ωραία συναισθήματα. Πέραν της παρακολούθησης είχαμε μια ακόμα ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον δημιουργό και εκ των συντελεστών αυτού του έργου.

Αυτό που μας έκανε εντύπωση ήταν ότι αυτός ο άνθρωπος, ήταν «παιδί» του ΜΙΘΕ, κάτι που μας έκανε ιδιαίτερα περήφανους, όχι τόσο γιατί ήταν ένας από εμάς, αλλά ένας άνθρωπος ο οποίος απέδειξε ότι αν βάλεις στόχους και είσαι συνεπής σε αυτούς, τότε οι καρποί των προσπαθειών σου θα είναι ακόμα πιο γλυκοί.

Αρκετά όμως με τις γενικές εισαγωγές, ο Πάνος είναι υποψήφιος Διδάκτωρ στο Τμήμα Κινηματογράφου του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και εκ των δημιουργών των ντοκιμαντέρ: «Κοπέρνικος, Μπράχε & Κέπλερ: Τρεις Σπουδαίοι Αστρονόμοι»,  «Γαλιλαίος: Η Μάχη στην Αυγή της Σύγχρονης Επιστήμης» και του νεότερου «Νεύτων – η Δύναμη του Θεού» για το οποίο και η αφορμή για την συνέντευξη (την οποία απόλαυσα).
Έθεσα 10 ερωτήσεις, διαβάστε παρακάτω τι μας είπε:

1.    Ερ.  Πάνο, ως πρώτη ερώτηση, θα ήθελα να μας πεις πως γεννήθηκε η σύλληψη για τον συνδυασμό των σπουδών σου στο ΜΙΘΕ πάνω στην Ιστορία της Επιστήμης και τον Κινηματογράφο, ήταν κάτι που το σχεδίαζες ή κάτι που ήρθε στην πορεία;

Απ. Την χρονιά που μπήκα στο ΜΙΘΕ, ξεκίνησα παράλληλα τις σπουδές μου στο τμήμα Film Studies του New York College. Ειλικρινά δεν πίστευα τότε ότι θα μπορούσαν να συνδυαστούν δύο τόσο διαφορετικά πεδία, μέχρι που το 2011 έκανα την πρακτική μου στο Ίδρυμα Ευγενίδου και φτιάξαμε, χωρίς budget, το πρώτο ελληνικό ντοκιμαντέρ Ιστορίας της Επιστήμης, το «Κοπέρνικος, Μπράχε & Κέπλερ: Τρεις Σπουδαίοι Αστρονόμοι». Η ιδέα ανήκε στον διευθυντή της Διαδραστικής Έκθεσης του Ιδρύματος, Βασίλη Παπακωνσταντίνου, και αφορούσε την «οπτικοποίηση» των διαλέξεων Ιστορίας της Επιστήμης του δρ. Δημήτρη Πετάκου στο Ίδρυμα. Με τον Δημήτρη, και την δρ. Λήδα Αρνέλλου σχηματίσαμε τον πυρήνα που θα δημιουργούσε και τις μετέπειτα ταινίες, όχι πια ως «οπτικοποίηση», αλλά ως συνεκτική κινηματογραφική παραγωγή.

2.   Ερ.  Επειδή αρκετοί δεν γνωρίζουν αρκετά για την δουλειά σου, πριν το ντοκιμαντέρ «Νεύτων – η Δύναμη του Θεού», προηγήθηκε ένα άλλο ντοκιμαντέρ «Γαλιλαίος: Η Μάχη στην Αυγή της Σύγχρονης Επιστήμης», πόσο εύκολο ήταν να μεταφερθεί σε εικόνα η ιστορία μιας εμβληματικής φυσιογνωμίας όπως αυτής του Γαλιλαίου; Οι συντελεστές ήταν αρκετοί, τι αναμνήσεις έχεις από αυτή την συνεργασία;

Απ.Η μεγαλύτερη πρόκληση στον «Γαλιλαίο» ήταν ακριβώς η επιλογή ηθοποιού για την ενσάρκωσή του. Δεν είχα δει ποτέ μέχρι τότε σε ελληνική κινηματογραφική παραγωγή κάτι αντίστοιχο, και γνώριζα ότι είναι λεπτή η γραμμή μεταξύ της σωστής αφαιρετικής αναπαράστασης και του κινδύνου να χάσεις κατευθείαν το κοινό λόγω… κακής αισθητικής.  Όταν όμως γνώρισα τον Αντώνη Βλησίδη, ξέχασα οποιαδήποτε αμφιβολία. Μία εμβληματική φυσιογνωμία με εκπληκτική, συγκροτημένη ερμηνεία και σπάνιο χαρακτήρα, κατάφερε σε κάθε σκηνή να μας μαγεύει και να γίνει οικογένειά μας. Η cameo εμφάνισή του στον «Νεύτωνα» ήταν ακόμη ένας φόρος τιμής από όλη την ομάδα στον άνθρωπο που (ίσως χωρίς να ξέρει σε ποιο βαθμό) μας έδωσε τις βάσεις να δημιουργήσουμε όσα σκεφτόμασταν.

3.      -Ερ.Ας έρθουμε στο σήμερα και να μιλήσουμε για το νέο ντοκιμαντέρ «Νεύτων – η Δύναμη του Θεού», αναμφίβολα ο Νεύτων πέρα από την συνεισφορά του στην φυσική φιλοσοφία, αποτελεί σημαντικό και αναπόσπαστο κομμάτι στην ιστορία της επιστήμης, τι είναι αυτό που σε ώθησε να δραματοποιήσεις την ζωή και το έργο του; Τι είναι αυτό που σε γοήτευσε;

Απ. Η προσωπικότητά του, έτσι τουλάχιστον όπως την διάβασα εγώ. Με τον Δημήτρη και την Λήδα κάναμε ατελείωτες συζητήσεις για το πώς θα μπορούσε να δομηθεί ο κινηματογραφικός Νεύτωνας, και, τόσο σεναριακά όσο και σκηνοθετικά βρήκα την δημιουργική ελευθερία που δεν είχα στον «Γαλιλαίο». Ο Νεύτων για μένα είναι ένα παιδί, και όλες οι πράξεις του προέρχονται από τα παιδικά του ένστικτα. Τον τοποθετήσαμε σε μία θεατρική σκηνή, οπτικοποιήσαμε τις σκέψεις του με (εκπληκτικά) γραφικά και προσπαθήσαμε να κατανοήσουμε και να παρουσιάσουμε λίγο από το μεγαλειώδες έργο του και την ξεχωριστή προσωπικότητά του. Φτιάξαμε έναν μικρό κόσμο με την δική του ιδιόμορφη αισθητική και απλά… παίξαμε. Δεν υπάρχει κάτι πιο γοητευτικό από το να «παίζεις» με τις τέχνες (και τις επιστήμες εν προκειμένω)!

4.    -  Ερ. Έκανα μια μικρή έρευνα πάνω στο καινούργιο ντοκιμαντέρ και διαπίστωσα ότι παρά το «νεαρό» του «Νεύτων – η Δύναμη του Θεού», οι κριτικές και οι διακρίσεις είναι αρκετές σε εγχώρια και διεθνή φεστιβάλ (Ελλάδα, ΗΠΑ, Αγγλία και Ισπανία), το αξίζει βέβαια, θεωρείς ότι δώσατε τον καλύτερο εαυτό σας; Που οφείλεται;

Απ. Στην ομάδα. Δημήτρης, Λήδα, Βαγγέλης Κόκκαλης στα γραφικά και την καλλιτεχνική διεύθυνση, Αναστάσιος Κατσάρης στην μουσική, Κωνσταντίνος Λάγκος στον ομώνυμο ρόλο και μία σειρά τρομερών συντελεστών και ηθοποιών που σχημάτισαν τον «κόσμο» του κινηματογραφικού Νεύτωνα. Η σημαντικότερη για εμάς διάκριση βέβαια ήταν το Βραβείο Κοινού στο 10^ο Διεθνές Φεστιβάλ Επιστημονικών Ταινιών Αθήνας. Ακριβώς γιατί ήταν από το κοινό. Αν καταφέρεις με ένα (όχι και τόσο mainstream) θέμα να κερδίσεις το κοινό, μικρή σημασία έχουν οι υπόλοιπες διακρίσεις.

5.  -    Ερ. Πηγαίνω κόντρα στην ροή των ερωτήσεων, οι συντελεστές είναι αρκετοί, έμπειροι και εκ του αποτελέσματος πολύ καλοί στην δουλειά τους, όμως αυτό που θα θέλαμε  να μάθουμε, οι ηθοποιοί ήταν εξοικειωμένοι με το concept του ντοκιμαντέρ; Μοιράστηκαν αυτό το πάθος για την Ιστορία των Επιστημών όπως την μεταφέρατε σε εικόνα;

Απ. Θα σου πω για παράδειγμα ότι τόσο ο Κωνσταντίνος Λάγκος (Νεύτων) όσο και ο Σωτήρης Τσακομίδης (Χουκ) είναι λάτρεις της Φυσικής, κάτι που δεν γνώριζα φυσικά πριν τις πρόβες, και έδωσε ακόμη ένα επίπεδο στην «αντιπαλότητά» τους. Κατά την διάρκεια των γυρισμάτων, υπήρξαν φορές που σταματούσαν να ρωτήσουν τον Δημήτρη διευκρινίσεις ή εξηγήσεις για την κάθε επιστημονική έννοια!

6.     Ερ. Εδώ δεν θα θέσω κάποια ερώτηση, ένα σχόλιο για την συνεργασία σου με το Ίδρυμα Ευγενίδου και το επιστημονικό προσωπικό που έλαβε μέρος σε αυτό.

Μέχρι τώρα θα έχεις καταλάβει ήδη την σχέση μου με τον Δημήτρη, τη Λήδα και τον Τάσο (συνθέτης και μουσικός επιμελητής ολόκληρης της τριλογίας) που αποτέλεσαν τον πυρήνα των ταινιών. Αδιανόητα μαχητικοί, ιδιοφυείς και ταλαντούχοι. Απλά.

7.    -  Ερ. Η εκπαιδευτική αξιοποίηση επεισοδίων από την ιστορία της επιστήμης μπορεί να συντελέσει στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο συγκροτείται η επιστήμη, αλλά και να αναδείξει τους περιορισμούς που υφίσταται η συγκρότηση αυτή από το ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο της κάθε εποχής;

Ακριβώς αυτός είναι ο κυρίαρχος στόχος των  ταινιών. Η επιστήμη και οι πρωταγωνιστές της είναι προϊόντα της εποχής τους, με την έννοια της συνεχούς αλληλεπίδρασης και «επικοινωνίας» των θεσμών και των κανόνων που διαμορφώνουν την τελευταία. Η κατανόηση αυτών των σχέσεων, ή ακόμη, η παραδοχή και μόνο ότι υπάρχουν αυτές οι σχέσεις και αναδιαμορφώνονται στους αιώνες, είναι πολύτιμο εργαλείο κριτικής σκέψης. Μία προσπάθεια να καταλάβεις τον κόσμο ως συνάρτηση πολλών μεταβλητών, κι όχι ως ανεξάρτητων μεταξύ τους ιστοριών. Οι άνθρωποι, οι θεσμοί κτλ. συνδιαλέγονται, συγκρούονται και αναδιαμορφώνονται. Αν θέλουμε να καταλάβουμε με ποιους όρους αλλάζει ο κόσμος γύρω μας, τότε θα πρέπει να αναζητήσουμε τους όρους αυτούς στην Ιστορία της Επιστήμης.

Ερ. Τα μελλοντικά σου σχέδια περιλαμβάνουν τέτοιου είδους προσπάθειες μεταφοράς επεισοδίων από την ιστορία της επιστήμης στον κινηματογράφο; Πόσο εφικτό είναι κάτι τέτοιο;

Απ. Μετά την τριλογία δεν μπορώ να πω ότι στοχεύω πάλι σε κάτι αντίστοιχο. Αν και, ποτέ δεν ξέρεις…

Ερ. Εάν βρισκόσουν σε κάποια από τα αμφιθέατρα στο ΙΦΕ (πρώην ΜΙΘΕ) και σου δινόταν η ευκαιρία να πεις κάτι στους/στις συναδέλφους που θέλουν μελλοντικά να ασχοληθούν με τέτοια project, τι θα τους συμβούλευες;

Απ. Να χτίσουν την ομάδα τους, πρώτα απ’ όλα. Να αφοσιωθούν στο θέμα (σενάριο), να μελετήσουν τις ιδιαιτερότητες του κάθε μέσου (κινηματογράφος; τηλεόραση; θέατρο; YouTube;) και να… παίξουν (δημιουργικά) χωρίς κανόνες.

Ερ.  Ο Νεύτων είπε ότι: «If I have seen further it is by standing on ye shoulders of Giants» (Μτφρ. Εάν μπόρεσα να δω πιο μακριά, είναι γιατί στεκόμουν πάνω σε ώμους γιγάντων). Κατά πόσο σε εκφράζει;

Πιστεύω ότι όλοι έχουμε τέτοιους «γίγαντες» στην ζωή μας. Η οικογένεια, οι φίλοι, οι συνεργάτες, όσοι σε πιστεύουν αλλά και όσοι σε αμφισβητούν είναι οι ώμοι στους οποίους πατάς για να δεις λίγο πιο μακριά. Και, κάποιες φορές, οι ώμοι αυτοί είναι πιο σημαντικοί από οτιδήποτε κι αν δεις.